Rromano alavari

Jekh Rromano alavari (prinʒardo vi sar jekh dicionàrio vaj lavpustik) si jekh pustik kaj sikavel kasqe kaj drabarel ël alava (lafora) vaj vorbe kaj si and-i Rromani chib. But manuśa xramosardine alavară kaj keren dikhimata p-i Rromani kultura labărindoj i Rromani ćhib te den anθre o sundalesqo vaj lumăqo dikhiben ël Rromenqo.

Ël Rromane alavară śaj aven cïra kontroversàlno butĭ anθ-i Rromani kultùra anθar o fàpto kë vuni manuśa—Gaʒe ama vi Rroma azbanile kaθar o anθrăriben ël rasismosqo—kamen te aćhel i Rromani ćhib jekh “garavdi ćhib”. Ama o fàpto ke but Rromane lavpustika deźa sas publikisarde sikavel ke i Rromani ćhib na-i jekh biputardi ćhib, so maj but maśkar ël manuśa kaj gïndisaren kadea isindoj bibutʒangle bi-edukàciaça thaj gaʒe kaj xoxaven p-o Interneto ke von si manuśa anθar o Rromano nămo, jekh fenomèno akhardo “Fauxmanismo”, śaj vi sosqe gïndisaren ke i Rromani kultùra si jekh ʒivibnasqo stìlo p-o than te avel jekh nămo, thaj pala kodo keren dezinformàcia thaj phenen dilimata thaj xoxavimata sar egzemplo ke i Rromani ćhib śoxa sas xramosardi thaj ći trebal te avel xramosardi vaj ke sa o Rromano komuniteto lăs i dećizia khethanes te garavel i Rromani ćhib thaj te vakărel la nùmaj anθ-i familia palal o Samudariben, kaj na-s ćhaćho.

Maśkar öl manuśa kaj xramosardine Rromane alavarură, śaj liparas kodolen kaj aven anθar i ordini alfabetosqi:

o Jupiter Borcoi (Borkoj) kaj kethanes ël Moiseskoça o Sorin-Cristian, e Petrilaça o Daniel-Samuel thaj vi e Vidraśkoça i Aleksandra skriisardine o Rromano alavari kaj bućhol rumunikanes “Dicționar dialectal al limbii romani”, jekh alavari kaj sikavel śtar endajalektură: dialekto Käldäräresqo vaj Vlaxesqo, o dialekto ël Spojtoresqo (akhardo vi Xoraxanesqo), o dialekto phendo «Karpatik», kaj si but paśal o Ardeleanesqo vaj Transilvanăqo vaj Gaboresqo dialekto thaj agorutnes o dialekto Ursaresqo vaj Rićhinaresqo, jekh maśkar ël Balkane endajelektură ël khethane Rromane komunitetaqe.
o George Borrow, jekh Gypsylorìsto skriisardias o Romano Lavo-Lil akhardo gaʒikanes Word-Book of the Romany; Or, English Gypsy Language originalnones an-o berś 1874.
o Louis de Gouyon Matignon, kaj si jekh terno Francuzicko kaj phenel ke kamel te kerel jekh pozitivno dikhiben p-i Rromani kultura, partikularnones i Sintikane Rromani sub-kultura andar o Niamco thaj vi o Franco. Lesqo alavari publiksardo an-o berś 2012 kaj bućhol gaʒikanes “Dictionnaire tsigane. Dialecte des Sinté français-tsigane, tsigane-français” si kaθar L’Harmattan pustika.
i Rose Marks, phendi vi Pinkey, kaj si jekh amerikaqi drabarni kaj xramosardias jekh Rromani lavpustik kaj bućhol gaʒikanes Pinkey’s Dictionary an-o berś 2016 pala so sas bićhaldi anθ-o phandliben.
O Ronald Lee, Kanadaqo rrom kaj lekhavdias duj bare Rromane alavarură: jekh kaj aźutil ël drabarnosqe te amboldel e Rromane ćhibiaθar—endajalektosθar öl käldäräresqo—karing i Englezikani ćhib thaj o dujto alavari kaj publikisardias jekh berś maj palorral kaj aźutil te kerel vice-versa ël ćhibĕnça. Von sas publikisardine kaθar ël “Magoria Books” an-e berśa 2010-2011, cirra berśa pala lesqi sikavibnasqi pustik, Das-dùma Rromanes vaj gaʒikanes akhardi Learn Romani kaj sas publikisardo an-o berś 2005.
i Hedina Tahirović Sijerčić, manuśni kaj xramosardias o Rromano Alavari: Gurbetcko-Englecko / Englecko-Gurbetcko kaj sas vi les publikisardo katar ël “Magoria Books” an-o berś 2013.
o Juan Carlos Traico (Tràjko) kaθar i Argentina xramosardias jekh Rromano alavari kaj bućhol an-i śpanŏlicka “Diccionario de la Lengua Gitana” thaj sas publikisardo an-o berś 2021. O Trajkosqo alavari sas gatisardo kaθar o Juan Karlosqo ćhavo o Jeremías Fabiàn Traico (Tràjko).
i Aleksandra Vidraśko thaj o Gheorghe Saräu khethanes xramosardine o Rromano alavari kaj bućhol an-i Rumunikani ćhib “Dicționar Trilingv Rrom-Român-Englez” thaj sas publikisardo an-o berś 2019 kaθar o Ćentro Nacionalo ël Kulturaqe Rromano, “Romano Kher”.
But manuśa kerdǐne butǐ khethanes te keren vi o Romlex kaj si jekh internetosqi rig kaj vastdel pesqe drabarnenqe te ambolden maj but varieteturǎ ël Rromane ćhibǎqe karing maj but Evropaqe ćhibǎnθe. Kado Rromano alavari sas kerdo ël butǎça bute manuśenqe, sar kamas-aven: o Gerd Ambrosch, i Živa Antauer, i Irmela Bajramovska, o Peter Bakker, o Marian Balog, i Zsuzsana Bodnár, i Agnieszka Borda, o Norbert Boretzky, i Petra Cech, o Lev Čerenkov, i Olga Chashchikina, i Veliyana Chileva, o Edouard Chiline, o Patrik Čonka, o Viktor Elšík, i Barka Emini, o Viktor Friedmani Lydia Gabčova, o Emmerich Gärtner-Horvath o Milan Godla, o Kimmo Granqvist, o Dieter W. Halwachs, o Mozes F. Heinschink, o Ludwig Horvath, i Birgit Igla, i Amela Ismaili, i Jelena Jovanović i Lilyana Kovacheva, o Goran Lakatuš, o Zoran Lapov, o Yaron Matras, i Kerieva McCormick, i Metodi Metodijev, i Isabela Mihalache, i Ruža Nikolić-Lakatoš, o Ulrike Pawlata, i Luzia Plansky, i Astrid Rader, o Viktor Šapoval, o Dieter Schicker, i Barbara Schrammel, i Christa Schubert, i Gitte G. Simonsen, o Adi Sinani, i Elvira Skenderovska, i Žaneta Štipáková, o Anton Tenser, i Barbara Tiefenbacher, i Conny Wiedenhofer, o Jakob Wiedner thaj vi i Mihaela Zatreanu.

Dikh vi

Romlex

Avrutne phanda

Alavari Trin Ćhibǎqo Rromano-Rumunikano-Englezikano kaθar o Romano Kher
Romani Language Dictionaries (1755-2019): An Annotated Critical Bibliography kaθar o Geoff Hustić (Englezikani ćhib) [1]
Romlex Alavarurǎ anθ-e 27 Rromane endajalekturǎ